วางแผนมรดก ตกทอดสู่ลูกหลานอย่างราบรื่น

“วางแผนมรดก” มักเป็นเรื่องท้าย ๆ ในการวางแผนการเงินที่คนจะนึกถึง ด้วยความคิดที่ว่าต้องมีเงินหลายล้านบาทก่อนแล้วค่อยวางแผน หรือมองว่าเป็นเรื่องไกลตัวที่ยังมีเวลาอีกนานกว่าจะถึงช่วงบั้นปลายชีวิต แต่จากความไม่แน่นอนไม่ว่าจะเจ็บป่วยหรืออุบัติเหตุที่ไม่คาดฝัน การเตรียมวางแผนมรดกจึงเป็นเรื่องสำคัญสำหรับการเตรียมส่งต่อทรัพย์สิน ความรัก ความห่วงใยให้กับคนที่เรารัก

“มรดก” หมายถึง ทรัพย์สินทุกชนิดของผู้ตาย (ก่อนถึงแก่ความตาย) ตลอดทั้งสิทธิหน้าที่และความรับผิดชอบต่าง ๆ แต่ไม่รวมถึง ทรัพย์สินที่เกิดขึ้นในขณะหรือในภายหลังที่ผู้ตายถึงแก่ความตาย เช่น เงินที่ได้รับจากกรมธรรม์ประกันชีวิต เงินฌาปนกิจสงเคราะห์ เป็นต้น ดังนั้น หากผู้ตายมีหนี้สิน ผู้รับมรดกก็ต้องรับด้วย โดยหนี้สินที่จะต้องชดใช้นั้นจะไม่เกินมูลค่ามรดกที่ได้รับ

เหตุผลที่ควรวางแผนมรดก แบ่งได้ 2 มุมมอง

หากเป็นเช่นนี้ อาจต้องการแบ่งทรัพย์สินตามความห่วงใยให้กับลูกทั้งสามคนไม่เท่ากัน ดังนั้น ถ้าไม่ได้วางแผน และพ่อแม่เกิดจากไปก่อน พี่คนโต 2 คนอาจต้องการขายบ้านเพื่อแบ่งทรัพย์สิน ส่งผลให้น้องคนเล็กไม่มีบ้านอยู่และมีโอกาสทะเลาะกันได้

ดังนั้น การวางแผนมรดกจึงจำเป็นเพื่อป้องกันความขัดแย้ง และเพื่อให้มีการแบ่งทรัพย์สินตรงตามความประสงค์ของเจ้าของมรดก นอกจากนี้ ในกรณีที่เป็นเจ้าของกิจการ การวางแผนมรดกสืบทอดกิจการให้แก่ทายาท ถือเป็นเรื่องสำคัญที่จะช่วยทำให้กิจการเติบโตได้อย่างยั่งยืน เพราะทายาทแต่ละคนก็อาจจะมีความสามารถที่ไม่เท่ากัน
 

สำหรับทรัพย์สินที่ต้องเสียภาษีมรดกนั้น สามารถแบ่งได้ 5 ประเภท

เมื่อเห็นความจำเป็นที่ต้องวางแผนมรดกแล้ว มาทำความรู้จักว่าใครบ้าง คือ ผู้ที่จะได้รับมรดก โดยในกรณีที่มีคู่สมรสจดทะเบียน สินสมรสจะถูกแบ่งครึ่งหนึ่งให้คู่สมรสก่อน ส่วนที่เหลือจะถูกนำมารวมกับสินส่วนตัวเป็นกองมรดก ซึ่งจะตกแก่ “ทายาท” ที่มี 2 ประเภทด้วยกัน คือ ทายาทโดยสิทธิตามกฎหมาย และทายาทโดยพินัยกรรม ในกรณีที่ไม่ได้วางแผนมรดก กองมรดกจะตกแก่ทายาทโดยสิทธิตามกฎหมายตาม 6 ลำดับ

หลายคนคงสงสัยว่า มรดกจะถูกแบ่งให้ทุกลำดับชั้นหรือไม่ คำตอบ คือ กฎหมายมรดกจะยึดหลัก ถ้ามีญาติสนิท

ก็จะตัดญาติที่ห่างออกไป ดังนั้น ถ้ามีญาติลำดับชั้นที่หนึ่ง เช่น ลูก ญาติลำดับล่างก็จะไม่ได้รับมรดก อย่างไรก็ดี ทายาทลำดับที่ห้ามตัดออก คือ ชั้นที่สอง โดยหากบิดา มารดา ยังมีชีวิตอยู่ก็จะมีสิทธิรับมรดกด้วยเช่นกัน 

นอกจากนี้ ยังมีข้อกำหนดเกี่ยวกับมรดกแทนที่ หมายความว่า หากญาติในลำดับที่จะได้รับมรดกจากไปก่อนเจ้าของมรดก บุตรของญาติในลำดับนั้นจะขึ้นมารับมรดกแทน ที่น่าสนใจ คือ บุตรบุญธรรมที่จดทะเบียนก็มีสิทธิได้รับมรดกด้วยเสมือนบุตร แต่บุตรบุญธรรมไม่มีสิทธิรับมรดกแทนที่ และหากบุตรบุญธรรมจากไปก่อน พ่อแม่บุญธรรมจะไม่มีสิทธิได้รับมรดกของบุตรบุญธรรม

เมื่อรู้จักทายาททั้งหกลำดับแล้ว อย่าเพิ่งเข้าใจผิดว่าคู่สมรสที่จดทะเบียนได้สินสมรสไปกึ่งหนึ่งแล้วจะจบ เพราะคู่สมรสจดทะเบียนยังคงมีสิทธิในกองมรดกด้วย โดยหากมีทายาทรับมรดกในชั้นบนสุด คู่สมรสก็จะหารในสัดส่วนที่เท่ากัน เช่น ถ้ามีมรดก 2 ล้านบาท มีบุตรหนึ่งคน คู่สมรสจะรับมรดกเท่ากับ 1 ล้านบาท เท่ากับที่บุตรได้รับ

หากเจ้าของมรดกมีทายาทเพียงลำดับชั้นบิดา มารดา หรือพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน คู่สมรสจะมีสิทธิได้รับมรดกกึ่งหนึ่งของกองมรดก และถ้าเหลือทายาทอยู่ในลำดับที่สามเป็นต้นไป (พี่น้องร่วมบิดาหรือร่วมมารดาเดียวกัน ปู่ ย่า ตา ยาย หรือลุง ป้า น้า อา) คู่สมรสจะมีสิทธิได้รับมรดกในสัดส่วนสองในสาม และในกรณีไม่มีญาติเลย คู่สมรสก็จะได้รับมรดกไปทั้งหมด

ถ้าแบ่งให้ทายาทโดยสิทธิตามกฎหมายข้างต้นแล้วรู้สึกว่าไม่เหมาะสม อาจเลือกใช้การวางแผนมรดกผ่านการทำพินัยกรรม “ทายาทโดยพินัยกรรม” เกิดจากการเขียนพินัยกรรมกำหนดผู้มีสิทธิได้รับทรัพย์มรดก ซึ่งเจ้าของทรัพย์สินสามารถเลือกกำหนดใครก็ได้เป็นผู้รับมรดก อาจจะใช่ญาติหรือไม่ใช่ก็ได้

โดยหลักการเขียนพินัยกรรมที่ดี ควรต้องระบุให้ชัดเจนว่าผู้เขียนคือใคร เขียนที่ไหน เมื่อไหร่ มีสติสัมปชัญญะในตอนที่เขียนสมบูรณ์ดี ทรัพย์สินมีอะไรบ้าง จะยกให้กับใคร และจะให้ใครเป็นผู้จัดการมรดก

ดังนั้น วางแผนมรดกจึงถือเป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม เพื่อให้มั่นใจได้ว่าทรัพย์สินของเรานั้น ได้ถูกส่งต่อไปยังคนที่เราอยากให้และห่วงใยจริง ๆ ไม่ใช่ไปตกกับคนที่ไม่ควรได้

ก่อนจะวางแผนมรดกได้นั้น แน่นอนว่าต้องเหลือเงินและทรัพย์สินเพื่อส่งต่อให้กับคนที่เรารัก สำหรับผู้ที่สนใจ เรียนรู้เทคนิคและวิธีการวางแผนจัดการเงินอย่างเป็นระบบ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ตั้งใจไว้ และสามารถต่อยอดความมั่งคั่งไปสู่การมีอิสรภาพทางการเงินได้ สามารถเรียนรู้เพิ่มเติมผ่าน e-Learning หลักสูตร “เงินทองต้องวางแผน” ได้ฟรี!!! >> คลิกที่นี่