หุ้นยั่งยืน : ธุรกิจดีที่โลกต้องการ

กระแสการลงทุนที่เรียกว่า “การลงทุนแบบมีความรับผิดชอบ (Responsible Investment)” ในปัจจุบันมาแรงมาก ความรับผิดชอบในที่นี้หมายถึง รับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมและสังคม เพราะเงินทุนที่นักลงทุนเป็นเจ้าของจะต้องตัดสินใจว่า จะลงไปลงทุนในสินทรัพย์การเงินของกิจการใด ก็จะต้องดูก่อนว่าธุรกิจที่ระดมทุนไปนั้น ทำธุรกิจแบบคำนึงถึงการปรับปรุงดูแลสิ่งแวดล้อมและสังคมหรือไม่

ทั้งนี้ ต้องยอมรับว่าการที่ธุรกิจผลิตสินค้าและบริการออกมาได้นั้น ต้องมีการจัดหาทรัพยากรมาเข้าสู่กระบวนการผลิตและจัดจำหน่าย ซึ่งตลอดทางได้ส่งผลกระทบทางบวกและผลกระทบทางลบต่อผู้มีส่วนได้เสีย (Stakeholders) ทั้งที่อยู่ใกล้และไกลกับกิจการ โดยเฉพาะผลกระทบทางลบที่เกิดขึ้น เช่น ขยะ น้ำเสีย และมลพิษจากกระบวนการผลิต รวมไปถึงการจ้างแรงงานอย่างไม่เป็นธรรมและความเหลื่อมล้ำที่เกิดขึ้นในสังคม

หากเจ้าของธุรกิจไม่สนใจดูแล มุ่งแต่แสวงหาผลกำไรสูงสุดและตอบแทนเฉพาะผู้มีส่วนได้เสียที่อยู่ใกล้ตนเองอย่างผู้ถือหุ้นเพียงกลุ่มเดียว ธุรกิจดังกล่าวอาจอยู่บนความเสี่ยง “ความไม่ยั่งยืนในระยะยาว” เพราะผลกระทบทางลบที่ไม่ได้รับการแก้ไขหรือใส่ใจปรับปรุงก็จะกลับมาส่งผลกระทบต่อตัวบริษัทเอง ทำให้เกิดแรงกดดันจากสังคมและนักลงทุนที่เป็นเจ้าของทรัพยากรและเงินทุน เป็นผู้มีอำนาจที่จะเลือกหาหุ้นของกิจการที่ทำธุรกิจได้ดี มีความรับผิดชอบต่อผู้มีส่วนได้เสีย รวมทั้งมีความลึกซึ้งและประณีตที่จะดูแลสังคมและสิ่งแวดล้อมร่วมกันไปด้วย หมายถึง กำไรก็ยังทำได้ และไม่ทำลายโลกด้วย หุ้นแบบนี้แหละที่เรียกว่า “หุ้นยั่งยืน (ESG Stocks)” ที่ใครก็ตามหา และนักลงทุนที่ลงทุนตามสไตล์นี้ จะถูกเรียกว่า Responsible Investors นับวันก็จะมีจำนวนมากขึ้น

Sustainable Business : ต้นทางของหุ้นยั่งยืน

หุ้นยั่งยืนมาจากบริษัทที่ทำธุรกิจประสบความสำเร็จทั้งในระยะสั้นและระยะยาวบน Business Model ที่สร้างผลประโยชน์สุทธิในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมแก่ผู้มีส่วนได้เสียทั้งใกล้และไกล ซึ่งจะส่งผลดีต่อมูลค่าของกิจการในระยะยาวเพราะถือว่ามีความเสี่ยงทางธุรกิจที่ลดลง

รูปที่ 1 ความยั่งยืนกับมูลค่าของกิจการ

จากรูปที่ 1 อธิบายโมเดลความยั่งยืนกับมูลค่าของกิจการ ดังนี้

โดยปกติธุรกิจจะเกิดขึ้นมาได้ต้องอาศัยจิตวิญญาณของผู้ประกอบการ (Entrepreneurial Spirit) ซึ่งนักธุรกิจทุกคนจะมีจิตวิญญาณนี้ เพราะธรรมชาติของการสร้างธุรกิจต้องอาศัยความเป็นผู้ประกอบการทั้งลมหายใจ แรงบันดาลใจ รวมถึงความอยากที่จะทำให้ธุรกิจประสบความสำเร็จ ถือเป็น Key Person หลักของการขับเคลื่อนธุรกิจ

แต่จิตวิญญาณอย่างเดียวคงไม่พอ ต้องพึ่งพาทรัพยากร (Resources) ด้วย ทรัพยากรดังกล่าวอาจเป็น Know-how ในการผลิตสินค้าและบริการ ทีมงานผู้บริหารและพนักงานที่มีความรู้ ความสามารถ และประสบการณ์ รวมทั้งเงินทุน ทั้งส่วนที่มาจากผู้ประกอบการเอง เจ้าหนี้ และผู้ถือหุ้น เป็นต้น แต่เดิมนั้นผู้ประกอบการอาศัยจิตวิญญาณมารวมกับทรัพยากร ใครบริหารจัดการได้กลมกล่อม ธุรกิจก็สามารถประสบความสำเร็จและสร้างผลกำไร รวมถึงทำให้มูลค่ากิจการเพิ่มสูงขึ้นได้

แต่ในปัจจุบันนี้ ต้องเพิ่มสิ่งที่เรียกว่า “แนวคิดเกี่ยวกับความยั่งยืน (Sustainable Mindset)” เข้าไปด้วยจึงจะครบถ้วน เพราะธุรกิจในยุคต่อไปทำหน้าที่แค่แปรรูปทรัพยากรเป็นสินค้าและบริการให้ผู้บริโภค ซึ่งเป็นคุณูปการทางเศรษฐกิจอย่างเดียวไม่เพียงพอเสียแล้ว แต่ต้องบริหารจัดการผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการทำธุรกิจให้เป็นคุณประโยชน์ต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม จึงจะเรียกได้ว่า “ธุรกิจยั่งยืน” อย่างแท้จริง

ความยั่งยืนที่ไปสะท้อนมูลค่าของกิจการนั้น มีทั้งในรูปแบบมูลค่าที่เป็นตัวเงิน (Financial Value) เช่น ยอดขาย กำไรที่เพิ่มขึ้น และมูลค่าที่ไม่เป็นตัวเงิน (Non-financial Value) เช่น ความพึงพอใจของลูกค้าที่บริโภคสินค้าและบริการ ความสุขของพนักงานและครอบครัว ประโยชน์ที่ธุรกิจได้รับจากการดูแลคู่ค้า สังคม และสิ่งแวดล้อม เป็นต้น บางธุรกิจแม้จะทำมูลค่าที่เป็นตัวเงินได้ดี แต่ไม่ดูแลและสร้างมูลค่าที่ไม่เป็นตัวเงิน ในระยะยาวก็จะกลับมาส่งผลกระทบทางลบที่ทำให้มูลค่าที่เป็นตัวเงินลดลง ซึ่งถือเป็นการบั่นทอนความยั่งยืนของกิจการ

บริษัทที่ทำเรื่องความยั่งยืนได้ดีสามารถบอกเล่าต่อโลกการลงทุนได้ว่า เขาสร้างความสมดุลในด้าน Economic Impacts, Social Impacts และ Environmental Impacts ได้อย่างไร ซึ่งความเชื่อมั่นที่นักลงทุนมีต่อสิ่งที่บริษัทได้ลงมือทำและเปิดเผยข้อมูลให้เห็น จะยิ่งทำให้นักลงทุนอยากลงทุนในหุ้นของบริษัทนี้ ราคาหุ้นของบริษัทเหล่านี้ก็จะสามารถเติบโตได้อย่างแข็งแกร่ง ไม่ผันผวนมาก ไม่ว่าสภาพตลาดจะเป็นเช่นใด นี่คือ “หุ้นยั่งยืน” ที่ตามหากัน

ESG : สิ่งที่อยู่เบื้องหลัง “หุ้นยั่งยืน”

ในการสร้างธุรกิจให้มีความยั่งยืน ผู้ประกอบการจำเป็นต้องมีหลักคิดเรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development) ซึ่งสรุปได้ดังนี้

รูปที่ 2 แนวคิดการพัฒนาธุรกิจสู่ความยั่งยืน

จากรูปที่ 2 ถ้าเปรียบองค์กรเหมือนอาคารที่จะมั่นคงได้ต้องมีพื้นฐานที่แข็งแรง หมายถึง การที่บริษัทยึดมั่นในการดำเนินงานอย่างมีธรรมาภิบาล (Governance) ทำงานอย่างซื่อตรง โปร่งใส ตรวจสอบได้ นักลงทุนและผู้มีส่วนได้เสียจึงจะเกิดความเชื่อมั่น ถัดไปอาคารต้องมีเสาหลักที่แข็งแรงใช้รับน้ำหนักและเชื่อมโยงกับปัจจัยในการดำเนินธุรกิจให้ประสบความสำเร็จ

เสาหลัก 3 ต้น ประกอบด้วย Economic หมายถึง บริษัทต้องอยู่รอดได้ในทางเศรษฐกิจ ต้องมีกำไรและเติบโตได้ ด้าน Social หมายถึง การดำเนินธุรกิจต้องมีส่วนช่วยดูแลผู้คนและสังคมทั้งใกล้และไกลให้มีคุณภาพ และด้านสุดท้าย คือ Environmental หมายถึง ในกระบวนการดำเนินธุรกิจต้องมีส่วนช่วยลดปัญหาหรือเสริมสร้างคุณภาพสิ่งแวดล้อมทั้งใกล้และไกลให้ดีขึ้นกว่าเดิม เพื่อให้มีทรัพยากรเพียงพอตอบสนองการทำธุรกิจในปัจจุบันและอนาคต ซึ่งเสาหลักทั้ง 3 จะต้องคงอยู่ร่วมกันแบบกลมกลืนระหว่างการดำเนินธุรกิจ

ส่วนสุดท้าย คือ หลังคาที่จะปกคลุมให้อาคารมีความปลอดภัย เปรียบเสมือนกับเป้าหมายเรื่องความยั่งยืนของธุรกิจ ซึ่งจะเกิดขึ้นได้ต้องมีโครงสร้างที่ดีตั้งแต่พื้นฐานและเสาหลักดังกล่าว เนื่องจากการดำเนินธุรกิจให้เกิดความยั่งยืนในทางปฏิบัติต้องบูรณาการวิธีการไปพร้อมกันจะแบ่งแยกจากกันไม่ได้ อาจอธิบายแบบง่าย ๆ ด้วย 3 คำหลัก คือ E (Environmental), S (Social) และ G (Governance) โดยไม่ว่าใครจะอยู่ส่วนใด หรือจะทำอะไรในกระบวนการทำธุรกิจก็ต้องคำนึงถึงความถูกต้องเกี่ยวกับ E, S, G ตลอดเวลา

รูปที่ 3 ESG In Practice

เชื่อว่าการที่บริษัทใดจะมีความยั่งยืนได้นั้น ธรรมาภิบาลของบริษัท (Corporate Governance) หรือ CG สำคัญที่สุด เพราะหากบริษัทไม่มีเรื่องนี้เป็นรากฐาน ความน่าเชื่อถือทั้งภายในและภายนอกจะไม่สามารถเกิดขึ้นได้ ซึ่งจะให้องค์กรไม่สามารถยืนอยู่ได้อย่างยาวนาน หรือไม่เกิดความยั่งยืน

จากประสบการณ์ของตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยในการส่งเสริมให้บริษัทจดทะเบียนพัฒนา ESG in Practice เพื่อเข้าสู่การเป็นหุ้นยั่งยืนมากกว่า 2 ทศวรรษนั้น สังเกตเห็นได้ว่าบริษัทที่เป็นหุ้นยั่งยืน ทำสิ่งสำคัญ 2 อย่าง คือ

• การวางรากฐาน CG ในองค์กร (Fundamental CG)

คือ การวางระบบงานต่าง ๆ และเชื่อมโยงกันในการปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิภาพ มี Check and Balance มีการวางโครงสร้างการกำกับดูแลที่เหมาะสมทั้งในระดับกรรมการ อนุกรรมการ และฝ่ายจัดการ รวมทั้งสร้างวัฒนธรรม CG ในองค์กรให้มีความเข้มแข็ง

• การบูรณาการ ESG เข้าไปในกระบวนการทำธุรกิจ (ESG Integration)

เรียกว่าเป็น Advance CG ซึ่งเกินกว่ามาตรฐานขั้นต่ำแล้ว บริษัทที่ทำเรื่องนี้เป็น จะมีความประณีตทุกขั้นตอนในการทำธุรกิจบน Value Chain ตั้งแต่ต้นน้ำจนถึงปลายน้ำโดยคำนึงถึงประโยชน์ของผู้มีส่วนได้เสีย สังคม และสิ่งแวดล้อมที่อยู่รายรอบบน Value Chain นั้น

จะดีไม่น้อยเลย ถ้าสามารถค้นหาหุ้นยั่งยืนจากบริษัทที่มีความสามารถเช่นนี้ นักลงทุนในยุคต่อไปก็จะตามล่าหาหุ้นแบบนี้กันมากขึ้น เพราะลงทุนทีไร สบายใจแน่นอน

สำหรับผู้ที่สนใจ ทำความรู้จักหุ้นยั่งยืนมากขึ้น เพื่อหาโอกาสในการลงทุน สามารถรับชมห้องเรียนนักลงทุน Live ! หลักสูตร “รอบรู้ลงทุนหุ้น ESG ฉบับมือใหม่” ได้ฟรี!!! >> คลิกที่นี่

หมายเหตุ : บทความนี้เพื่อใช้สำหรับศึกษาเบื้องต้นเท่านั้น มิได้มีเจตนาในการชี้นำการลงทุนแต่อย่างใด นักลงทุนควรศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมก่อนตัดสินใจลงทุน